HISTORIA ZASTAVY

Początki produkcji

Pierwszymi pojazdami w KRAGUJEVAC były ciężarówki FORD. Były one produkowane w późnych latach 30-tych wyłącznie dla armii jugosłowiańskiej, gdyż ówczesna Zastava była fabryką broni pod nazwą VOJNO-TECHNICKI ZAVOD (Wojskowy Instytut Techniczny). Niewielka ilość pojazdów była produkowana do wybuchu wojny w 1941 r. Później na początku lat 50-tych wyprodukowaną pewną ilość Jeepów Willys, ale umowa z WILLYS-OVERLAND (CHRYSTLER) wygasła i produkcję wstrzymano.

Produkcja samochodów osobowych

ZAVODI CRVENA ZASTAVA  (co oznacza RED FLAG PLANT) zaczęła produkcję samochodów osobowych w 1954 r. Pierwsze Zastavy były wariantami Fiata 1400 i 1900, a kolejne Fiata 600. Produkowano je aż do momentu zaprzestania ich produkcji we Włoszech. W 1955 roku urodziła się pierwsza Zastava 600. Sprowadzono tych aut z Włoch ponad 12000 na jugosłowiańskie drogi. W 1960 roku rozpoczęto w Kragujevac produkcję zastavy na licencji Fiata 600D. Do 1963 roku wyprodukowano ich aż 34000. W 1964 roku na rynek wyjechała Zastava 750 w ośmiu różnych wersjach, która produkowano do 1982 roku. W tym czasie przeszła ona modernizacje silnika i zwiększenie mocy do 33KM. Od 1980 roku do 1985 produkowano także zastavę 850 z większym silnikiem. Silniki te produkowane były w dwóch wersjach jako Standard i jako Special. Do 1985 roku wyprodukowano 36480 samochodów Zastava 850.

Zastava na licencji Fiata

W latach 60-tych Zastava wprowadziła więcej samochodów opartych na modelu Fiata, które powstały z modeli: 1100, 1300, 1500, 124 i 125. W 1971 Zastava wypuściła na rynek swoją własną wersję Fiata 128. Posiadała ona zmieniony tył, a w późniejszym czasie była dostępna jako Hatchback, model który wcześniej nie był wprowadzany na rynek włoski. Niektóre Zastavy eksportowano do Włoch pod nazwą INNOCIENTI.

Wprowadzenie na rynek Yugo

W 1981 r. nadal produkowano Fiata 600 równocześnie wzrastała produkcja 3-drzwiowego Hatchbacka. Zaprojektowany przez Zastavę, został nazwany YUGO 45, spokrewniony z Fiatem 127 różnił się jednak wyglądem. Prototypy posiadały silniki typu 903cc, 1100cc, 1900cc. Wersje z silnikiem 1100 cc i 1300cc były sprzedawane na rynek amerykański pod nazwą YUGO GV, GVL, GVS, GV PLUS i cabrio.

Nowe modele Yugo

W latach 80-tych fabryka zaczęła produkować ciężarówki, które opierały się na licencji IVECO. Nazwy samochodów osobowych zmieniły się z Zastavy na YUGO. YUGO 45 nazywał się YUGO KORAL (na rynkach europejskich), Zastava GTL przemianowana został na YUGO SKALA. W 1988 pokazany został nowy model YUGO pod nazwą FLORIDA (w niektórych krajach znany jako SANA). Karoserię zaprojektował Giorgietto Giorgiaro, kształtem przypominała Fiata TIPO. Samochody te były eksportowane głównie do krajów wschodniej Europy ponieważ były one tanie. W mniejszych ilościach eksportowano je do krajów Europy Zachodniej i Stanów Zjednoczonych. Latem 1985 YUGO pojawiły się w sprzedaży jako najtańsze samochody sprzedawane w USA. Osiągając cenę podstawową - 3990$ był tysiąckrotnie tańszy niż kolejne samochody.  W standardowym wyposażeniu znajdowały się: tapicerka, dywaniki, siedzenia, fotele przednie z opuszczanym oparciem, składane tylne siedzenia, wycieraczka na tylnym oknie, otwierane tylne szybki, elektryczne ogrzewanie tylnej szyby, lampka kontrolna niskiego poziomu paliwa, zapalniczka, zapasowa opona. Istniało kilka opcji jak: klimatyzacja, radio stereo, wycieraczki, felgi, bagażnik na dachu.

Sprzedaż Yugo

Tuż po podaniu do wiadomości, że YUGO znajduje się w sprzedaży klienci pośpieszyli do dealerów by wpłacić pieniądze na te samochody. Zrobili to nie widząc tych samochodów, nie mówiąc już o jeździe próbnej. Do momentu kiedy dostarczono 1500 samochodów dealerzy mieli zamówienia przekraczające 5-krotnie tą ilość. Sprzedaż samochodów w pierwszym roku nie spełniła oczekiwań ale już następnego roku wzrosła. Krytycy samochodowi podśmiewali się z YUGO i określali go raczej mianem zabawki niż samochodu. Wskazali również na serię usterek i jak to bywa wiele z nich okazało się prawdziwymi. Wielu kierowców narzekało na problemy mechaniczne włączając przedwcześnie gaśnięcie silnika, słabe hamulce, wadliwy system elektryczny, straszna obsługa serwisu/dealerów.

Problemy Yugo w Ameryce

Na początku 1989 r. amerykańskie YUGO zbankrutowało co zagroziło usunięciem YUGO z rynku amerykańskiego. Nie importowano żadnych modeli z 89 tak więc dealerzy sprzedawali pozostałości modeli z 88. Pewna reorganizacja przywróciła amerykańskie YUGO do życia ale  musiało ono stoczyć poważną bitwę by odbudować swój słaby image. Wskrzeszone YUGO GV PLUS z wtryskiem paliwa zostało wprowadzone w 1990 r. wraz z długo oczekiwanym YUGO CABRIO. Zostało ono wycenione dwukrotnie wyżej niż HATCHBACK i w ofercie posiadało podgrzewaną tylną szybę, automatycznie podnoszone szybki, zestaw który zawierał reflektory, lampy przeciwmgielne. Pierwsze dostawy CABRIO nie posiadały jednak wtrysku paliwa. W następstwie bankructwa YUGO w Ameryce stało się przedsiębiorstwem filialnym (filia) Zastavy niż oddzielną organizacją. Modele z 91 r. były ostatnimi, które zostały importowane, posiadały one większe zbiorniki paliwa, wygodniejsze siedzenia, lepszy kąt ustawienia kierownicy i automatyczną skrzynię przekładniową. Poprzednio wszystkie modele YUGO miały przekładnię ręczną . Przed tym jak fabryka zamknęła się na dobre, sprzedaż YUGO spadła do minimum. Amerykanie nie przepadają za małymi Hatchbacami jak ten. Był oszczędny (ekonomiczny w eksploatacji) ale słaby i nie tak wygodny i dobrze wyposażony jak przeciętny amerykański samochód. Na początku lat 90-tych kiedy Jugosławia była w stanie wojny, eksport załamał się. Produkcja była niestabilna.

Zbombardowanie Fabryki Zastavy 1999r.

W 1999 r. NATO zbombardowało fabrykę Zastavy gdyż produkowała ona broń strategiczną. Zastava pracowała nieprzerwanie od momentu jej powstania . Podczas bombardowania przez NATO pracowała na trzy zmiany.  Praktycznie tuż przed rozpoczęciem bombardowania w ostatnim momencie kierownikom udało się wszystko usunąć z fabryki. Po wojnie prowadzono rozmowy handlowe z firmami węgierskimi na temat składania modeli YUGO na Węgrzech, ale umów tych nie podpisano z powodu wahania się strony jugosłowiańskiej. (jednak ciężarówki z silnikiem Iveco Zastava są składane na Węgrzech niedaleko PECS). Nowa generacja modeli UGO posiada certyfikat FIA tak więc zgodna jest ze standardami europejskimi.

Plany strategiczne Yugo

Bardzo prawdopodobne jest, że YUGO powróci na rynek europejski czy nawet amerykański. Niemniej jednak YUGO ma przed sobą przyszłość z powodu konkurencyjnej ceny sprzedaży, która około 4000$ oraz z powodu spełnienia wszystkich standardów europejskich. Nowy model YUGO posiada silnik wtryskowy firmy BOSH o pojemności 1.3 co daje około 80 KM (co całkowicie wystarcza przy wadze 800 kg). Posiada przekładnię zaprojektowana przez Porsche, unowocześnione wnętrze, karoserię, poprawione standardy bezpieczeństwa i wiele innych szczegółów. W I poł. 2000 r. produkcja wynosi 880 tys.